Αθήνα, 04-02-2020 

Με το με ημερομηνία 18/12/2019 και αριθμό πρωτοκόλλου Π.Ι.Σ  4047, ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος μας διαβίβασε το υπ’ αριθμόν 21360 και ημερομηνία 11-12-2019 έγγραφο της Περιφέρειας Πελοποννήσου, Νομού Αργολίδας, Τμήμα Δημοτικής Κατάστασης και Ληξιαρχείου, στο οποίο τίθενται τα εξής δύο ερωτήματα, σχετικά με την έκδοση πιστοποιητικού θανάτου: 

1.Νομιμοποιείται, βάσει του αρ.32 του νόμου 344/1976 ιδιώτης-οικογενειακούς συνήθως- ιατρός να βεβαιώνει θάνατο που συνέβη σε δημόσιο νοσοκομείου (αναφέροντας το εκάστοτε νοσηλευτικό ίδρυμα ως τόπο θανάτου), όταν ο νοσοκομειακός ιατρός συνιστά νεκροτομή και οι οικείοι δηλώνουν πως δεν επιθυμούν τη διενέργειας αυτής; 

2.Ο Ληξίαρχος οφείλει να διερευνά το κατά πόσο είναι αρμόδιος ο υπογράφων ιατρός ή περιορίζεται απλά στην καταγραφή των γεγονότων; 

Επί των ανωτέρω ερωτημάτων εκθέτουμε τα ακόλουθα: 

Ι.ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 

1, Ν.344/1976: Περί Ληξιαρχικών Πράξεων

Καθήκοντα ληξιάρχου – Άρθρο 4. 

Ο ληξίαρχος υποχρεούται: 

α. Να τηρή τα κατά το άρθρον 8 του παρόντος νόμου βιβλία. 

β.Να  καταχωρίζη  τας  κατά  τον  νόμον  υπ`  αυτού  συντακτέας ληξιαρχικάς πράξεις εις τα κατά το άρθρου 8 του παρόντος νόμου  βιβλία. Ούτος  δεν  δύναται  να  συντάξη  ληξιαρχικήν  πράξιν  αφορώσαν εαυτόν, σύζυγον, συγγενείς εξ αίματος και εξ αγχιστείας αυτού κατ` ευθείαν  μεν γραμμήν  απεριοσίστως,  εκ  πλαγίου  δε μέχρι και του δευτέρου βαθμού ή ληξιαρχικήν πράξιν, εις ην τοιαύτα πρόσωπα παρίστανται ως δηλούντες.  Η παρά  την  απα8γόρευσιν  ταύτην  συνταχθείσα  ληξιαρχική  πράξις  είναι άκυρος. 

 γ.  Να αναγιγνώσκη τας συνταχθείσας  πράξεις  εις  τους  δηλούντας, παρόντων  και  των  τυχόν,  κατά  το  άρθρον  10  του  παρόντος  νόμου, προσληφθέντων μαρτύρων. 

δ.  Να εκδίδη αντίγραφα, αποσπάσματα και πιστοποιητικά των  εις  τα βιβλία  πράξεων  ή  των  σχετικών  προς  ταύτας  παρ` αυτώ ευρισκομένων δημοσίων εγγράφων. 

ε. Να χρησιμοποιεί για την έκδοση των ληξιαρχικών πράξεων το πληροφοριακό σύστημα του άρθρου 8Α”. 

 στ. Να αποστέλλη αντίγραφα ή αποσπάσματα: 

    1) Ληξιαρχικών πράξεων γεννήσεως προς τον δήμον  ή  την  κοινότητα, εις το δημοτολόγιον του οποίου φέρονται εγγεγραμμένοι οι γονείς του εις ον η ληξιαρχική πράξις αφορά. 

   2)  Ληξιαρχιακών  πράξεων γάμου προς τον δήμον ή την κοινότητα, εις το δημοτολόγιον του οποίου φέρονται εγγεγραμμένοι οι σύζυγοι. 

   3) Ληξιαρχικών πράξεων θανάτου εις το τέλος εκάστου μηνός προς  τον δήμον  ή  την  κοινότητα,  εις  το μητρώον αρρένων και δημοτολόγιον του οποίου φέρονται εγγεγραμμένοι οι αποβιούντες] 

    4) Των συντασσομένων εκθέσεων, εντός δέκα ημερών από της  συντάξεως αυτών,  προς  τον  ληξίαρχον  παρ` ω η σχετική ληξιαρχική πράξις εις το περιθώριον της οποίας δέον όπως καταχωρισθή η μεταβολή ή προσθήκη, περί ων τα άρθρα 14 και 26 του παρόντος νόμου. 

ζ. Να εκπληρώνει όσα ορίζονται από τις διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 19 του ν. 2119/1993 (ΦΕΚ 23 Α`) ” Κύρωση Κώδικα Διατάξεων περί μητρώων αρρένων”. 

η.  Να μηνύη τον μη εμπροθέσμως δηλώσαντα γεγονός, περί ου έδει να συνταχθή  ληξιαρχική  πράξις,  εφ`  όσον  το  γεγονός  τούτο  περιήλθεν οπωσδήποτε εις γνώσιν αυτού. 

 θ. Να ενημερώνει αμελλητί την Ανώνυμη Εταιρεία με την επωνυμία «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Ανώνυμη Εταιρεία» και το διακριτικό τίτλο «Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε.» που τηρεί το Εθνικό Μητρώο Ασφαλισμένων Εργοδοτών Συνταξιούχων (Ε.Μ.Α.Ε.Σ.) σχετικά με τις εκδιδόμενες ληξιαρχικές πράξεις θανάτου της αρμοδιότητας του. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζονται ο χρόνος έναρξης εφαρμογής της διάταξης αυτής, ο τρόπος και χρόνος ενημέρωσης της Η.ΔΙ. Κ.Α. Α.Ε. και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή της διάταξης αυτής. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ΄ / Ληξιαρχικαί Πράξεις Θανάτου / Προθεσμία δηλώσεως θανάτου / Προϋπόθεσις συντάξεως πράξεως θανάτου. 

Άρθρο 32 

1. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου, συντάσσεται εντός είκοσι τεσσάρων ωρών από το θάνατο, αφού προσαχθεί έγγραφη πιστοποίηση θανάτου που εκδίδεται από τον ιατρό που νοσήλευσε το θανόντα ή, αν δεν υπάρχει τέτοιος ιατρός, από τον ιατροδικαστή ή τον ιατρό πραγματογνώμονα που ορίζεται από την οικεία αστυνομική ή δικαστική αρχή. 

 2. Εν ελλείψει των εν τη προηγουμένη παραγράφω ιατρών, η ληξιαρχική πράξις συντάσσεται επί τη  βάσει  εγγράφου  πιστοποιήσεως  της  οικείας αστυνομικής αρχής. 

 3. Ο ιατρός υποχρεούται σε κάθε περίπτωση θανάτου να δηλώνει την αιτία του θανάτου, αναφέροντας και την αρχική, την ενδιάμεση και την τελική που προκάλεσε το θάνατο. 

 4.  Οι  ασκούντες το επάγγελμα ιατροί υποχρεούνται, εντός μηνός από της εις τίνα ληξιαρχικήν περιφέρειαν εγκαταστάσεώς των, ν`  αποστέλλουν εις  τον  οικείον  ληξίαρχον δείγμα της υπογραφής των, προς διαπίστωσιν του γνησίου ταύτης. Οι ήδη εγκατεστημένοι ιατροί υποχρεούνται  εις  την αποστολήν  του  δείγματος  τούτου,  εντός  διμήνου  από  της ισχύος του παρόντος νόμου. 

 5.  Η κατά την προηγουμένην παράγραφον υποχρέωσις δεν υφίσταται δια τους ιατρούς, τους εγκατεστημένους  εις  την  περιφέρειαν  των  ειδικών ληξιαρχείων.   Το γνήσιο της υπογραφής των ιατρών τούτων πιστοποιείται είτε παρά της διευθύνσεως του οικείου νοσηλευτικού  ιδρύματος,  παρ`  ω συνέβη  ο  θάνατος,  είτε  παρά  της  αρμοδίας  αστυνομικής  αρχής  της κατοικίας ή ασκήσεως του επαγγέλματος αυτών, είτε και παρά του ιατρικού συλλόγου, του οποίου ούτοι είναι μέλη. 

Άρθρον 39 

Θάνατος εν ιδρύματι ή κατά την διάρκειαν ταξιδίου – Αφάνεια. 

1. Αν ο θάνατος συμβή εις νοσοκομείον, μαιευτήριον, κλινικήν, φυλακήν, στρατώνα ή εις άλλο ίδρυμα ή καταστήμα, υπόχρεως εις δήλωσιν είναι και η διεύθυνσις τούτων. 

Η υπό ταύτης γενομένη δήλωσις είναι πάντοτε έγγραφος. 

2.Ν.3418/2005: Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας 

Άρθρο 5 – Ιατρικά πιστοποιητικά και ιατρικές γνωματεύσεις 

1. Τα ιατρικά πιστοποιητικά και οι ιατρικές γνωματεύσεις, καθώς και οι ιατρικές συνταγές που εκδίδονται κατά τους νόμιμους τύπους, έχουν το ίδιο κύρος και την ίδια νομική ισχύ ως προς τις νόμιμες χρήσεις και ενώπιον όλων των αρχών και υπηρεσιών, ανεξάρτητα από το αν εκδίδονται από ιατρούς που υπηρετούν σε Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ. ή ιδιώτες ιατρούς. Σε κάθε περίπτωση, τα εκδιδόμενα πιστοποιητικά και οι εκδιδόμενες γνωματεύσεις αφορούν αποκλειστικά στο γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητας κάθε ιατρού. Τυχόν ειδικότερες ρυθμίσεις εξακολουθούν να ισχύουν. 

2. Ο ιατρός οφείλει, όταν συντάσσει πάσης φύσεως ιατρικά πιστοποιητικά ή γνωματεύσεις, να αναφέρει το σκοπό για τον οποίο προορίζονται, καθώς και το όνομα του λήπτη του πιστοποιητικού. 

3. Τα ιατρικά πιστοποιητικά και οι ιατρικές γνωματεύσεις εκδίδονται μετά από προηγούμενη γραπτή ή προφορική αίτηση του προσώπου στο οποίο αφορούν ή, κατ` εξαίρεση, τρίτου προσώπου που έχει έννομο συμφέρον και το αποδεικνύει, καθώς και όταν αυτό ρητά προβλέπεται στο νόμο. Ειδικά τα ιατρικά πιστοποιητικά που αφορούν στην παρούσα κατάσταση του ασθενούς προϋποθέτουν την προηγούμενη εξέταση του ασθενούς. Η έκδοση αναληθών ιατρικών πιστοποιητικών συνιστά πειθαρχικό και ποινικό αδίκημα σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Ιδιώτες ιατροί που εκδίδουν ιατρικά πιστοποιητικά ή μετέχουν σε επιτροπές που τα εκδίδουν, θεωρούνται υπάλληλοι κατά την έννοια που έχει ο όρος στον Ποινικό Κώδικα. 

4. Τα πάσης φύσεως ιατρικά πιστοποιητικά ή ιατρικές γνωματεύσεις παραδίδονται σε αυτόν που παραδεκτά το ζήτησε ή σε τρίτο πρόσωπο, που έχει εξουσιοδοτηθεί ειδικά από τον αιτούντα. 

1. ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ 

Η ληξιαρχική πράξη θανάτου πρέπει να συντάσσεται εντός 24 ωρών από το θάνατο, ύστερα από χορήγηση πιστοποιητικού θανάτου. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου συντάσσεται από το ληξίαρχο μόνο κατόπιν προσκόμισης έγγραφου πιστοποιητικού θανάτου. Κατά το άρθρο 32 του νόμου 344/1976 το πιστοποιητικό θανάτου συντάσσεται και υπογράφεται υποχρεωτικά από ιατρό, ο οποίος είτε είναι ο ιατρός που νοσήλευσε τον θανούντα είτε είναι ιατροδικαστής/πραγματογνώμονας που έχει οριστεί από αστυνομική ή δικαστική αρχή. Σε συνδυασμό με το άρθρο 39 του νόμου 344/1976, προκύπτει πως το πιστοποιητικό θανάτου για ασθενή που νοσηλευόταν σε νοσοκομείο, θα πρέπει να συνταχθεί από τον ιατρό του νοσοκομείου που νοσήλευε τον θανούντα. Οι διατάξεις για τη σύνταξη του πιστοποιητικού θανάτου και της ληξιαρχικής πράξης θανάτου αποτελούν αναγκαστικού δικαίου διατάξεις και έχουν τεθεί προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, ήτοι την ακριβή καταγραφή του τόπου, χρόνου και τρόπου του θανάτου προσώπου. Συνεπώς, οι διατάξεις πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικά και με τρόπο που να ενισχύεται η ασφάλεια δικαίου ως προς την ακριβή καταγραφή του τόπου, χρόνου και τρόπου του θανάτου. Συνεπώς, μόνος αρμόδιος για τη σύνταξη του πιστοποιητικού θανάτου είναι ο ιατρός που νοσήλευσε τον ασθενή. Η σύνταξη πιστοποιητικού θανάτου από άλλον ιατρό θα πρέπει να γίνεται μόνο εφόσον τούτος έχει οριστεί από αστυνομικές ή δικαστικές αρχές, είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αιτήσεως οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον.  

Το άρθρο 5 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας δεν δύναται να εφαρμοσθεί εδώ, καθώς υπάρχει ρητή παραπομπή σε ειδικότερες ρυθμίσεις και εφαρμόζονται οι ειδικότερες διατάξεις του νόμου 344/1976. 

Ως προς απάντηση στο δεύτερο ερώτημα, σχετικά με το αν ο ληξίαρχος είναι αρμόδιος να ερευνά το ποιος υπογράφει το πιστοποιητικό ή όχι, από το τυποποιημένο έντυπο του πιστοποιητικού θανάτου προκύπτει πως στον αριθμό 19 του εντύπου ο ιατρός συμπληρώνει εάν είναι ο θεράπων ιατρός ή άλλος. Ανάλογα με το τι βεβαιώνει ο ιατρός στον εν λόγω αριθμό του πιστοποιητικού θανάτου, ο ληξίαρχος πρέπει να διακριβώνει εάν ο ιατρός είναι ο θεράπων ιατρός ή εάν έχει οριστεί από αστυνομική ή δικαστική αρχή. Εν απουσία των ανωτέρω προσώπων, αρμόδιος για την βεβαίωση θανάτου είναι μόνον η αστυνομική αρχή και, συνεπώς, ο ληξίαρχος θα πρέπει να ενημερώσει την αρμόδια αστυνομική αρχή. 

Ο Γνωμοδοτών Δικηγόρος 

Ευάγγελος Κατσίκης

Νομικός Σύμβουλος Π.Ι.Σ

Επιμέλεια Κατσίκης – Καλαματιανου & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία www.kklegal.eu – Τελευταία Ενημέρωση Απρίλιος 2020